
شیوه نامه معلم پژوهنده
اقدام پژوهی در فرایند تعلیم و تربیت رسمی و مدرسه ای ، فرایند اندیشه ورزی منظم ، علمی و عملی است که جستجو گری و تامل در باب فعالیت های تربیتی را مهیا می سازد و تلاش دارد راه حل های ممکن را در مواجه با مشکلات و چالش های پیش رو معلمان و کار گزاران تعلیم و تربیت شناسایی و عملیاتی کند.
معلمان و دیگر افراد مرتبط با آموزش بطور مستمر درگیر اتخاذ تصمیمات تربیتی اند و در قبال این تصمیمات دارای تعهد و مسولیت اند. برنامه معلم پژوهنده یا همان فرایند اقدام پژوهی به معلمان کمک می کند تا با شناسایی نیازها و تعین گام های جستجو گری علمی ، تحلیل علمی داده ها و یافته های مستند ، تصمیمات آگاهانه گرفته و بتوانند به پیامدهای مطلوب دست یابند.
در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش جایگاهی ویژه برای پژوهش در نظر گرفته شده است. توسعه ظرفیت پژوهش و نوآوری، استفاده از ظرفیت های موجود برای گسترش فرهنگ تفکر و پژوهش در بین مدیران و مربیان و تامین پژوهشگر مورد نیاز تعلیم و تربیت رسمی عمومی و حمایت از پژوهشگران فعال و مجرب، ایجاد شبکه فعال پژوهشی از جمله ظرفیت های موجود در سند تحول بنیادین است(سند تحول بنیادین،۱۳۹۰). علاوه بر سند مذکور، در سند برنامه درسی ملی نیز توجه به پژوهش دیده می شود. در بخش اصول ناظر بر برنامه های درسی و تربیتی، اصل ۳-۳ به زمینه تقویت روحیه پرسشگری و پژوهشگری، در بخش رویکردها و جهت گیری های کلی سند، رویکرد ۶-۲-۴، توجه به معلم به عنوان یادگیرنده و پژوهشگر آموزشی و پرورشی در نظر گرفته شده است .از سوی دیگرفراهم آوردن زمینه مشارکت معلمان در فعالیت های پژوهشی از جمله اقدام پژوهی بعنوان یکی از اهداف راهبردی وزارت آموزش وپرورش درامر توسعه وگسترش فرهنگ تحقیق وپژوهش در بین معلمان است، که توسط پژوهشگاه مطالعات آموزش وپرورش مورد پیگیری قرارگرفته است وامسال بیستمین دوره خودرا طی می نماید.
برنامه معلم پژوهنده از جمله دستاوردهای مهمی است که همواره از سوی سیاستگذاران تعلیم و تربیت، پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، شورای تحقیقات استانها، مدیران و معلمان مورد توجه و حمایت قرار گرفته است. روند صعودی مشارکت معلمان در این برنامه و شرکت گسترده آنها در دورههای اقدام پژوهی و به تبع آن افزایش کیفیت طرحها و اقبال روزافزون به اهمیت تفکر و عمل مبتنی بر پژوهش، گواه این مدعاست. با توجه به جایگاه موثر این برنامه ، اثربخشی پژوهش در برنامهریزیهای آموزشی،تقویت تجارب علمی و اجرایی معلمان و مجهز نمودن آنها به بینش علمی، تولید دانش و همچنین بهرهگیری از تجارب و اندیشههای آنان در جهت بهبود وضعیت کلاس درس و سایر بخشها، اجرای مطلوب این فعالیت پژوهشی بیش از پیش اهمیت مییابد.
اجرای برنامه «معلم پژوهنده» به معلمان وکارشناسان ودست اندرکاران آموزش وپرورش کمک میکند تا با بهرهگیری از شیوههای پژوهشی، نسبت به شناخت مسائل و ابداع روشهای نوین و موثر در جهت آموزش و یادگیری در کلاس درس ومرکز تصمیم گیری وتصمیم سازی وبرنامه ریزی آموزشی وپرورشی، دقت و حساسیت بیشتری از خود نشان داده، شرایط موجود را بهتر تحلیل نموده و در عرصههای گوناگون و مرتبط با آموزش و پرورش با پشتوانه علمی اظهارنظر و عمل نمایند. بر این اساس و با توجه وظایف محوله، بدین وسیله «شیوهنامه اجرای بیستمین برنامه معلم پژوهنده» به منظور اجرای دقیق و هماهنگ و مشارکت فعال معاونتها و سازمانهای حوزه ستادی، ادارات کل آموزش و پرورش استانها، ادارات آموزش و پرورش مناطق، شهرستانها و گروههای آموزشی سراسر کشور به شرح زیر ابلاغ میگردد.
۱- کارگزاران تعلیم و تربیت در قبال مشکلات و چالش های حرفه ای فرایندی علمی و منطقی را اتخاذ نمایند.
۲- فرایند اقدام پژوهی امکان مشارکت و اشتراک دانش و یافته های مربوطه را برای معلمان و مدیران فراهم می سازد.
۳- کارگزاران تعلیم و تربیت در صورت داشتن انگیزه برای برخورد علمی و عملی با جالش ها اثر بخشی بیشتری خواهند داشت.
۴- اندیشه ورزی و تعامل حرفه ای مورد نیاز در برنامه اقدام پژوهی امکان رشد حرفه ای معلمان و مدیران را فراهم می سازد.
اهداف:
زمینه:
رویکرد اساسی برنامه معلم پژوهنده بررسی، شناسایی، تبیین و حل مسئله و مشکل محیط کار و فعالیت کلاس درس، مدرسه، و ادارات آموزش و پرورش با استفاده از ابزار پژوهش است. از نتایج اقدام پژوهی برای حل مسائل خاص در موقعیتهای معین استفاده میشود. در اقدام پژوهی، معلم پژوهنده، پژوهش خود را شخصاً به مرحله اجر می گذارد. معلمان و فرهنگیان علاقهمند میتوانند با بهرهگیری از این روش به پژوهش بپردازند. برخی از مهمترین زمینههای و مسائل مربوط اقدام پژوهی در برنامه بیستم به شرح زیر است:
این دبیرخانه مسئولیت برنامهریزی، سیاستگذاری، نظارت و کنترل اجرای برنامه در وزارت آموزش و پرورش در سطح کشور را به عهده داشته و اهم وظایف آن به شرح ذیل است:
شیوه نامه درس پژوهی
این دبیرخانه مسؤولیت مدیریت، نظارت و ارزشیابی از اجرای برنامه معلم پژوهنده در استان را بر عهده دارد.
۲-۱ اعضای دبیرخانه:
۲-۱-۱- مدیر کل استان (رییس)
۲-۱-۲- معاون پژوهش، برنامهریزی و نیروی انسانی (قائممقام)
۲-۱-۳- یکی دیگر از معاونان اداره کل به انتخاب مدیرکل.
۲-۱-۴- مدیر گروه تحقیق و پژوهش (دبیر)
۲-۱-۵- رییس گروه تحلیل محتوا
۲-۱-۶- حداکثر ۵ نفر از اعضای کمسیونها و داوران تخصصی شورای تحقیقات استان
۲-۱-۷- کارشناسان مسئول گروههای متوسطه و عمومی
۲-۱-۸ -کارشناس تحقیقات استان
۲-۱-۹- نماینده مدرسان اقدام پژوهی یا یکی از برگزیدگان اقدام پژوهی در سطح کشور یا استان در سالهای قبل به پیشنهاد دبیر کمیته و تصویب معاون پژوهشی
تبصره (۱): برای اعضای دبیرخانه توسط مدیرکل به مدت یک سال ابلاغ صادر میشود.
۲-۲-۱- تشکیل جلسات در مواقع مقتضی به تشخیص دبیر و تأیید رییس دبیرخانه
۲-۲-۲-ابلاغ شیوهنامه اجرای بیست و یکمین برنامه معلم پژوهنده و اطلاعرسانی مناسب به مناطق آموزشی
۲-۲-۳- نظارت بر اجرای بهینه شیوهنامه توسط ادارات مناطق
۲-۲-۴- انجام اقدامات مقتضی به تشخیص دبیرخانه مرکزی معلم پژوهنده برای هماهنگی در اجرای برنامه (از جمله برگزاری نشستها، اجرای کارگاههای آموزشی وتوجیهی ، ارائه مشاوره تخصصی به معلمان پژوهنده)
۲-۲-۵- ارزشیابی از فعالیت واقدامات مناطق تحت پوشش طبق شیوه نامه
۲-۲-۶- ارسال گزارشهای نهایی منتخب به همراه تصویر هر دو نمون برگ تکمیل شده ارزشیابی استانی مربوط به هر گزارش به دبیرخانه مرکزی، بانضمام نمون برگ های تکمیل شده شماره ۱ و۲ (ضمیمه شیوه نامه)
۲-۲-۷- تشویق و قدردانی از معلمان پژوهنده برتر استان از طریق همایشهای استانی و دیگر روشهای مناسب.
۲-۲-۸- پیشبینی تشکیل گروه آموزشی معلمان پژوهنده درسطح استان ومناطق تابعه
توضیح:
درمعاونت های ومراکز وادارت کل حوزه ستادی که دارای کمیته پژوهشی مستقل می باشند ، کمیته های مذکور علاوه بروظایف جاری، مسئولیت دبیرخانه معلم پژوهنده حوزه خویش رانیز برعهده داشته و لازم است همکاران زیر مجموعه خودرابه انجام اقدام پژوهی در حوزه وظایف مربوطه تشویق وترغیب نمایند .
لازم به ذکراست که درپایان سال تحصیلی کمیته های پژوهشی حوزه ستادی نیز براساس سهمیه ای که برای ایشان تعیین وابلاغ میگردد ، موظف هستند نسبت به انتخاب ومعرفی معلم پژوهنده برتر خود به دبیرخانه مرکزی برنامه معلم پژوهنده اقدام نمایند.
۳-۱ اعضای دبیرخانه:
۳-۱-۱- مدیر / رئیس اداره (رییس)
۳-۱-۲- معاون آموزشی (ابتدایی و متوسطه)
۳-۱-۳- رابط تحقیقات (دبیر)
۳-۱-۴- کارشناسان مسئول آموزش دبستانی، متوسطه اول نظری و متوسطه دوم نظری، فنی و حرفهای و کار و دانش
۳-۱-۵- کارشناس گروههای آموزشی دورههای تحصیلی
۳-۱-۶-یک نفر از افراد متخصص با داشتن مدرک تحصیلی فوقلیسانس یا بالاتر که در امر اقدام پژوهی دارای تخصص و تجربه باشد به انتخاب مدیر اداره
۳-۱-۷- یکی از مدرسان اقدام پژوهی یا معلم پژوهنده برگزیده کشوری یا استانی
تبصره (۳): برای اعضای دبیرخانه از طرف مدیر اداره به مدت یک سال ابلاغ صادر میشود.
۳-۲-۱- تشکیل جلسات در مواقع مقتضی به تشخیص دبیر و تأیید رییس دبیرخانه
۳-۲-۲-تصمیمگیری در مورد چگونگی اجرای مناسب بیست و یکمین برنامه معلم پژوهنده
۳-۲-۳- ابلاغ شیوهنامه اجرای بیست و یکمین برنامه معلم پژوهنده و اطلاعرسانی مناسب
۳-۲-۴- نظارت بر اجرای بهینه شیوهنامه و گردآوری نمون برگ مشخصات شرکتکنندگان در برنامه
۳-۲-۵- انجام اقدامات مقتضی حسب اعلام دبیرخانه استانی برای اطلاعرسانی و هماهنگی در اجرای برنامه (از جمله تشکیل نشستها، برگزاری کارگاهها و دورههای آموزشی و نشستهای توجیهی ، ارائه مشاوره های تخصصی به معلمان پژوهنده و…)
۳-۲-۶- پیگیری تشکیل گروه آموزشی معلمان پژوهنده منطقه
۳-۲-۷- ارزشیابی فعالیت ها واقدامات واحدهای آموزشی واداری[۱] و ارزشیابی از آنها طبق شیوهنامه وتدوین گزارش جامع ازفعالیت های صورت گرفته
۳-۲-۸- ارسال گزارشهای نهایی منتخب به همراه نتایج ارزشیابی به دبیرخانه استان
۳-۲-۹- قدردانی از معلمان پژوهنده برتر توسط مدیر شهرستان / ناحیه/منطقه
۴-۱-دریافت شیوهنامه اجرای بیست و یکمین برنامه معلم پژوهنده و اطلاعرسانی آن به کارکنان آموزشی و اداری مدرسه
۴-۲- طرح موضوع در شورای معلمان در اسرع وقت و تبادلنظر پیرامون چگونگی اجرای بهینه شیوهنامه
۴-۳- ارسال نمون برگهای ثبت مشخصات شرکتکنندگان (تکمیلشده توسط همکاران داوطلب) به دبیرخانه معلم پژوهنده منطقه
۴-۴- نظارت و همکاری در اجرای طرحهای معلم پژوهنده در دست اجرا در مدرسه
۴-۵-پیشبینی جلسات در شورای معلمان جهت استماع گزارش اجرای طرحهای معلمان پژوهنده در دست اجرا در مدرسه و بحث و تبادلنظر پیرامون آن
۴-۶- برگزاری کارگاههای آموزشی و نشستهای علمی در زمینه اقدام پژوهی (در صورت ضرورت و امکان) تحت نظارت دبیرخانه معلم پژوهنده منطقه
۴-۷- گردآوری گزارش طرحهای معلم پژوهنده و ارسال به دبیرخانه معلم پژوهنده منطقه، طبق برنامه تعیینشده
۴- ۸- تکمیل نمون برگ تأییدیه پروژه اقدام پژوهی هر یک از معلمان واحد آموزشی ذیربط.
۵-۱- مطالعه شیوهنامه و شرکت در جلسه شورای معلمان در ارتباط با چگونگی اجرای بیست و یکمین دوره برنامه معلم پژوهنده
۵-۲- تکمیل نمون برگ مشخصات شرکتکنندگان در بیست و یکمین برنامه معلم پژوهنده
۵-۳- اجرای طرح به صورت فردی یا گروهی
تبصره: اجرای گروهی میتواند به تناسب موضوع ترجیحاً شامل معلمان هم پایه، هم رشته، معلمان یک مدرسه و … باشد
۵-۴- همکاری با مدیریت مدرسه جهت نظارت مدیر مدرسه یا معاون آموزشی و ارائه گزارش در شورای معلمان به اقتضای شرایط و مراحل اجرای طرح
۵-۵- تهیه گزارش نهایی اجرای طرح و ارائه آن به مدیر مدرسه و کسب تأییدیه از مدیر طبق برنامه تعیینشده
معلمان محترم پژوهنده لازم است به نکات زیر توجه نمایند:
فرایند ارزشیابی گزارشهای معلمان پژوهنده
۶-۱- ارزشیابی از گزارشهای اقدام پژوهی طبق کاربرگ دبیرخانه مرکزی وزارت متبوع صورت میگیرد.
۶-۲- لازم است تا رشته تحصیلی ارزشیابان حتیالمقدور با موضوع اقدام پژوهی هم سنخ باشد. در ضمن ارزشیابان نباید در اجرای گزارشها به عنوان ناظر، مجری، همکار و … دخیل باشند.
۶-۳- هر گزارش توسط حداقل دو نفرداورمورد ارزشیابی قرارگیرد.
۶-۴- میانگین دو نمره داوری، نمره نهایی خواهد بود. اگر بین دو نمره ارزیابی، بیش از ۲۵ درصد کل نمره اختلاف وجود داشت، گزارش به داور سوم جهت ارزیابی ارجاع میشود و میانگین دو نمره ارزیابی که به هم نزدیکترند نمره نهایی خواهد بود.
۶-۵- گزارشهایی که براساس سهمیه ابلاغی حائز بالاترین امتیاز(به شرط اخذ حداقل ۷۵ درصد نمره کاربرگ ارزیابی)باشند، گزارش برتر منطقه تلقی شده و طبق شیوهنامه جهت معرفی به استان ارسال میگردند.
۶-۶- استان بر اساس شیوهنامه و نمون برگ ارزیابی ضمیمه، گزارشهای اقدام پژوهی دریافت شده از سطح ادارات آموزش و پرورش مناطق / شهرستانها که واجد شرایط مذکور باشند را دوباره ارزیابی خواهد نمود. در سطح استان نیز برای ارزشیابی هر گزارش اقدام پژوهی، مطابق مفاد بندهای فوقالذکر عمل میشود.
۶-۷- گزارشهایی که حائز بالاترین امتیاز ارزیابی شده باشند (به شرط اینکه بیش از ۷۵ درصد نمره کاربرگ ارزشیابی را کسب کرده باشند)، گزارش برتر استانی تلقی شده و استان میتواند نسبت به تقدیر از صاحبان آثار اقدام کند.
۶-۸- استان از بین آثار ارسالی، گزارشهای برتر را که حانز بالاترین امتیاز ارزشیابی شده اند[۲]* را (بر اساس سهمیه ای که توسط دبیرخانه مرکزی تعیین وابلاغ می گردد) به رأی کمیته داوران استان انتخاب و به دبیرخانه مرکزی معرفی خواهد نمود .
۶-۹- دبیرخانه مرکزی تمامی گزارشهای واصله از استانها را در کمیته تخصصی(حتی المقدور بر اساس رشته تحصیلی و موضوع گزارش اقدام پژوهی) بررسی و ارزیابی نموده و در صورت لزوم (به تشخیص هیئت داوران) از نویسنده/گان گزارش اقدام پژوهی خواسته میشود تا گزارش خود را به طور شفاهی در حضور داوران ارائه کند.
۶-۱۰- گزارشهای اقدام پژوهی منتخب استان که به دبیرخانه مرکزی ارسال میشوند به صورت تایپشده و به ضمیمه مستندات و دردو قالب چاپ شده و لوح فشرده باشد.
۶-۱۱- گزارش اقدام پژوهی میتواند به صورت فردی و گروهی انجام شود، مشروط بر اینکه مؤلف اول یا مجری اصلی مشخص و ذکر گردد.
۶-۱۲- معرفی افرادی که طی دوسال گذشته به عنوان معلم پژوهنده برتر کشوری انتخاب ومورد تقدیرقرارگرفته اند ممنوع می باشد.
تبصره : معرفی افرادی که به عنوان معلم پژوهنده برتر استانی به مرحله کشوری راه یافته اما درزمره برگزیدگان کشوری قرارنگرفته اند ، بلامانع است.
۷-۱- معلمان پژوهنده و سایر همکاران فرهنگی علاقمند، گزارشهای اقدام پژوهی خود را از طریق مدیران محترم مدارس و واحدهای آموزشی، به دبیرخانه معلم پژوهنده ادارات آموزش و پرورش منطقه / شهرستان ارسال نمایند.
۷-۲- گزارشهای واصله به ادارات مناطق/ شهرستانها، بررسی و ارزیابی شده، نتایج و نفرات برتر به استان معرفی شوند…
۷-۳- گزارشهای اقدام پژوهی واصله به دبیرخانه معلم پژوهنده استان، طبق فرآیند ارزشیابی، بررسی شده و نتایج تا سی ام شهریور۱۳۹۸ به دبیرخانه مرکزی اعلام میگردد.
۷-۴- دبیرخانه مرکزی نسبت به ارزیابی گزارشهای واصله و معرفی آثار برتر درهفته پژوهش سال۱۳۹۸ اقدام خواهد کرد.
۷-۵- به گزارشهای دریافتی که فاقد فرم های مربوطه بوده ویا به شکلی غیر آز آنچه دراین شیوه نامه ذکرشده تدوین شده ویاخارج از زمانبندی فوق ارسال گردد، ترتیب اثر داده نخواهد شد ودر روند ارزیابی قرار نمی گیرد.
۷-۶- نفرات برتر کشوری در هفته پژوهش سال ۱۳۹۸، طی مراسمی مورد تقدیر قرار گرفته و آثار برتر در مراسم هفته پژوهش ارائه خواهد شد.
تمامی هزینههای ناشی از اجرای برنامه معلم پژوهنده در سطح استان و منطقه، با تصویب شورای تحقیقات استان و از محل بودجه اداره کل آموزش و پرورش، تأمین و پرداخت میشود.
[۱] در حوزه ادارات کل و مناطق آموزشی، اطلاع رسانی، ثبت مشخصات شرکت کنندگان، نظارت بر اجرای طرحها و گردآوری گزارش های نهایی توسط دبیرخانه معلم پژوهنده استان یا منطقه صورت میگیرد
* [۲] دبیرخانه معلم پژوهنده استان همه تلاش خود را معطوف نماید تا حتی الامکان توزیع گزارش های اقدام پژوهی برتر در دورههای تحصیلی و دروس مختلف باشد.
دیدگاه ها